ESRS E1: raportowanie w zakresie zmiany klimatu

ESRS E1 pozwala zrozumieć, jak firma wpływa na klimat. Chodzi o wpływ pozytywny, jak i negatywny oraz ten potencjalny, który przyczynia się do zmian klimatu. Kluczowa jest też identyfikacja ryzyk oraz działań, które przedsiębiorstwo podejmuje w celu ograniczenia globalnego ocieplenia.

Publikacja: 08.04.2024 10:28

ESRS E1: raportowanie w zakresie zmiany klimatu

Foto: Adobe Stock

W grudniu 2023 roku w końcu opublikowana została oficjalna wersja rozporządzenia delegowanego Komisji Europejskiej w sprawie standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju. Chodzi o akt prawny, który wprowadza wiążące w całej UE standardy raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju, tzw. ESRS. Oznacza to, że raportowanie wielu spółek i grup kapitałowych wymagane przez tzw. dyrektywę CSRD będzie się odbywało właśnie wedle zasad przewidzianych w ESRS. Ponieważ ESRS zostały przyjęte w formie aktu prawnego, to stają się jedynym prawnie wiążącym standardem w UE.

W celu prawidłowego zaraportowania konieczne jest dogłębne zrozumienie ESRS i poznanie zasad nimi rządzących. Oprócz ogólnych uregulowań, niezbędne jest też pochylenie się nad tzw. standardami tematycznymi. Pierwszą grupą tych standardów są standardy z zakresu ochrony środowiska.

Jaki jest cel ESRS E1 dotyczący zmian klimatu?

Standard ESRS E1, Zmiana klimatu, jest pierwszym z pięciu środowiskowych, a w sumie dwunastu standardów tematycznych. Jest też z nich najobszerniejszy, z dziewięcioma grupami ujawnień. Nie powinno to dziwić, bo właśnie zmiana klimatu i chęć jej zapobieżenia jest jednym z kół napędowych regulacji ESG. Celem tego standardu jest ułatwienie zrozumienia tego, jak przedsiębiorstwo pozytywnie, negatywnie oraz potencjalnie wpływa na zmianę klimatu; jakie ryzyka występują w tym zakresie oraz jakie działania dane przedsiębiorstwo podejmuje w tym zakresie zgodnie z tzw. porozumieniem paryskim i z celem ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5°C. Chodzi też o określenie planów i zdolności przedsiębiorstwa w zakresie dostosowania strategii i modelu biznesowego zgodnie z przejściem na gospodarkę zrównoważoną oraz do wniesienia wkładu w ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C. W końcu oczekiwane jest pokazanie wszelkich działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo oraz wynik takich działań mających na celu zapobieganie negatywnym oddziaływaniom lub ich łagodzenie bądź remediację oraz przeciwdziałanie ryzyku i wykorzystanie możliwości. Nie bez znaczenia jest też odniesienie się do skutków finansowych dla przedsiębiorstwa w tym kontekście.

Dużo do zaraportowania – czy rzeczywiście?

ESRS 1 dotyczy zarówno zagadnień łagodzenia zmian klimatu, jak i przystosowania się do zmian klimatu. Różnica między tymi dwoma zjawiskami polega na tym, że łagodzenie zmiany klimatu odnosi się do wkładu wnoszonego przez jednostkę w ogólny proces polegający na ograniczeniu wzrostu średniej temperatury na świecie do 1,5°C powyżej poziomów sprzed epoki przemysłowej, zgodnie z porozumieniem paryskim, a to drugie zjawisko dotyczy procesu przystosowywania się przez jednostkę do rzeczywistej i oczekiwanej zmiany klimatu. ESRS E1 obejmuje także kwestie związane z energią.

W treści ESRS E1 znajdziemy wiele wymogów dotyczących ujawniania informacji. W sumie z ESRS E1 wynikają aż 193 tzw. punkty danych. Ta liczba może budzić co najmniej poważne obawy. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma konieczności odnoszenia się do wszystkich punktów danych w toku raportowania. Selekcji tego ma służyć przeprowadzenie analizy tzw. podwójnej istotności. Raportowanie aż 177 punktów danych zależy właśnie od wyniku tej analizy. Jednak nadal 16 ważnych punktów danych musi być zaraportowanych niezależnie od wyników analizy podwójnej istotności.

WAŻNE

Teoretycznie dane przedsiębiorstwo może uznać, że problematyka zmiany klimatu nie jest dla niego w ogóle istotna, ale w takim przypadku musi szczegółowo wyjaśnić, jak doszło do takich wniosków.

Co powinniśmy ujawnić zgodnie z ESRS E1?

Wśród kluczowych zagadnień trzeba wskazać wymóg ujawnienia planu transformacji na potrzeby łagodzenia zmiany klimatu. Celem tego ujawnienia jest zapewnienie wiedzy na temat dawnych, obecnych i przyszłych działań łagodzących prowadzonych przez jednostkę służących zapewnieniu, aby strategia i model biznesowy jednostki uwzględniał przejście na zrównoważoną gospodarkę oraz ograniczenie globalnego ocieplenia. W ramach tego dokumentu trzeba m.in. pokazać, jak jednostka będzie dążyć do łagodzenia zmiany klimatu w swojej organizacji oraz w łańcuchu wartości. Jeżeli jednostka nie ma planu transformacji, wskazuje, czy go przyjmie, a jeśli tak, to kiedy.

Jednostka musi też opisać swoje polityki przyjęte w celu zarządzania istotnymi oddziaływaniami, ryzykiem i możliwościami związanymi z łagodzeniem zmian klimatu i przystosowaniem do nich. Obejmuje to też kwestie efektywności energetycznej oraz wykorzystywania energii odnawialnej.

Dlaczego znajomość śladu węglowego jest ważna?

Siłą rzeczy podstawą powyższych ujawnień musi być wiedza na temat śladu węglowego. Nie jest zatem zaskakujące, że zgodnie z ESRS E1 jednostka ujawniać musi emisje gazów cieplarnianych zakresu 1, 2 i 3 brutto oraz całkowite emisje gazów cieplarnianych. Emisje gazów cieplarnianych zakresu 1 brutto dotyczą bezpośrednich oddziaływań jednostki na zmianę klimatu oraz udziału procentowego jej całkowitych emisji gazów cieplarnianych, które są regulowane w ramach systemów handlu uprawnieniami do emisji. Emisje gazów cieplarnianych zakresu 2 brutto dotyczą pośrednich oddziaływań na zmianę klimatu wywoływanych przez zużywaną przez jednostkę energię, zakupioną lub pozyskaną z zewnątrz. Emisje gazów cieplarnianych zakresu 3 brutto dotyczą łańcucha wartości jednostki na wyższym i niższym szczeblu oprócz jej emisji gazów cieplarnianych zakresu 1 i 2. Ten element będzie niejednokrotnie najtrudniejszy do zarządzenia.

Co do samego sposobu określenia emisji ESRS odsyła nas do uwzględnia zasad, wymogów i wytycznych przedstawionych w GHG Protocol Corporate Standard (Standard rachunkowości i sprawozdawczości przedsiębiorstw do Protokołu w sprawie emisji gazów cieplarnianych). Jest to rodzaj podręcznika dla przedsiębiorstw, powstały w 2001 r., którego obecna wersja pochodzi z 2004 r. Zawiera on najpowszechniej stosowane w skali światowej standardy rozliczania i raportowania emisji gazów cieplarnianych w sposób dokładny, transparentny i kompletny. Protokół GHG jest uzupełniony przez GHG Protocol Scope 2 Guidance oraz Corporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard, precyzujące odpowiednio zasady rozliczania i raportowania emisji z zakresów drugiego i trzeciego.

Postępowanie zgodnie z protokołem GHG nie jest jednak jedyną akceptowalną metodą liczenia emisji gazów cieplarnianych. Jednostka może uwzględnić zalecenie Komisji (UE) 2021/227958 z 15 grudnia 2021 r. w sprawie stosowania metod oznaczania śladu środowiskowego do pomiaru efektywności środowiskowej w cyklu życia produktów i organizacji oraz informowania o niej lub wymogi określone w normie EN ISO 14064-1:2018, zawierającej wytyczne i wymagania dotyczące ilościowego określania i weryfikacji emisji w ramach inwentaryzacji GHG.

Czy wystarczy sama świadomość?

Przedsiębiorstwo ujawnia też działania związane z łagodzeniem zmian klimatu i przystosowaniem do nich oraz zasoby przeznaczone na ich realizację, a także wyznaczone przez siebie cele związane z klimatem. Jeżeli jednostka ustanowi cele redukcji emisji gazów cieplarnianych, to muszą one spełniać określone wymagania. Ujawnia się je m.in. w wartości bezwzględnej, w odniesieniu do emisji gazów cieplarnianych zakresu pierwszego, drugiego i trzeciego, oddzielnie albo łącznie. Należy pamiętać, że cele redukcji emisji gazów cieplarnianych są celami brutto, co oznacza, że jednostka nie uwzględnia usuwania gazów cieplarnianych, jednostek emisji dwutlenku węgla ani emisji unikniętych jako środków osiągnięcia celów redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Czy mix energetyczny zyskuje na znaczeniu?

Jednostka przedstawia także w raportowaniu celów informacje na temat swojego zużycia energii i koszyka energetycznego. Wymogi dotyczące ujawniania informacji odnoszące się do „energii” obejmują wszystkie rodzaje jej produkcji i zużycia. Całkowite zużycie energii jest szeregowane według następujących kategorii: źródła kopalne, źródła jądrowe, odnawialne źródła energii. Jednostka prowadząca działalność w sektorze o znacznym oddziaływaniu na klimat jest ponadto zobowiązana do przedstawiania informacji na temat energochłonności (całkowitego zużycia energii na przychody netto).

Co z tymi offsetami?

W praktyce jednym z nadal popularnych sposobów pokazywania zmniejszenia wpływu na klimat jest zakup tzw. offsetów, czy jednostek usuwania lub redukcji emisji na skutek realizacji projektów przez inne podmioty. Praktyka ta budzi wątpliwości w pewnych kontekstach. Jednak ESRS jej nie wykluczają. Wprawdzie nie można takich jednostek uwzględniać w celach redukcji emisji, jednak można informacje o takich jednostkach ujawnić. Ujawnianie odbywa się w stosunku do ekwiwalentu dwutlenku węgla z projektów, które jednostka mogła zrealizować w ramach własnych operacji lub w których uczestniczyła w swoim łańcuchu wartości. Ujawnienie dotyczy też wielkości redukcji emisji gazów cieplarnianych lub usunięcia gazów cieplarnianych w wyniku projektów łagodzenia zmiany klimatu poza swoim łańcuchem wartości, które finansowała lub zamierza finansować w drodze zakupu jednostek emisji dwutlenku węgla. ∑

Zdaniem autorek

Do zmian klimatu biznes musi podejść poważnie

Jak widać, ESRS E1 wiąże się z poważnym podejściem do tematu zmiany klimatu. Przygotowanie do zaraportowania pod ESRS E1 trzeba zacząć z wyprzedzeniem. Wprawdzie na pewne pytania można na razie nie odpowiadać ze względu na okresy przejściowe albo po prostu odroczyć odpowiedź. Jednak trzeba pamiętać, że informacje zawarte w raporcie w zakresie zrównoważonego rozwoju będą publicznie dostępne. Co więcej, będą one docelowo porównywalne maszynowo. Zatem brak poważnego podejścia do kwestii klimatycznych dość szybko może zostać wyeksponowany i wpłynąć niekorzystnie na relacje biznesowe, a także możliwość uzyskania finansowania. Błędy w raportowaniu będą się też wiązały z ryzykiem sankcji. Zatem przedsiębiorstwa raportujące po raz pierwszy za 2024 rok w 2025 roku, które nie chcą źle wypaść, powinny przystąpić do przygotowań w tym zakresie właściwie natychmiast. Natomiast te, które będą raportować rok później, nie powinny tego czasu zmarnować. Zwłaszcza że jednostki raportujące dopiero za 2025 rok to duże jednostki, które do tej pory w ogóle nie miały obowiązku raportowego – zatem dla nich nowe wymogi w praktyce są jeszcze większym wyzwaniem. Praktyka pokazuje, że odpowiedzialne firmy już zaczynają się szykować na tę rewolucję.

Agnieszka Skorupińska,

adwokatka i partnerka prowadząca praktykę prawa ochrony środowiska i ESG, kancelaria Rymarz Zdort Maruta

Ewa Dużyńska,

aplikantka adwokacka, associate w praktyce prawa ochrony środowiska i ESG, kancelaria Rymarz Zdort Maruta

W grudniu 2023 roku w końcu opublikowana została oficjalna wersja rozporządzenia delegowanego Komisji Europejskiej w sprawie standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju. Chodzi o akt prawny, który wprowadza wiążące w całej UE standardy raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju, tzw. ESRS. Oznacza to, że raportowanie wielu spółek i grup kapitałowych wymagane przez tzw. dyrektywę CSRD będzie się odbywało właśnie wedle zasad przewidzianych w ESRS. Ponieważ ESRS zostały przyjęte w formie aktu prawnego, to stają się jedynym prawnie wiążącym standardem w UE.

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Edukacja
Matura 2024: język polski - poziom podstawowy. Odpowiedzi eksperta
Sądy i trybunały
Trybunał niemocy. Zabezpieczenia TK nie zablokują zmian w sądach
Sądy i trybunały
Piebiak: Szmydt marzył o robieniu biznesu na Wschodzie, mógł być szpiegiem
Sądy i trybunały
"To jest dla mnie szokujące". Szefowa KRS o sprawie sędziego Szmydta
Konsumenci
Kolejna uchwała SN w sprawach o kredyty