Isański: Podatek dochodowy od spadku i darowizny? Dlaczego prawo tego zabrania

Co wynika z przepisu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (updof), mówiącego, że przychody podlegające ustawie o podatku od spadków i darowizn (upsd) nie podlegają ustawie o opodatkowaniu podatkiem dochodowym? Jeśli daje on jedynie gwarancję, że po opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn wartości uzyskanego wskutek nabycia w spadku/darowiźnie przychodu nie zostanie nałożony na ten sam przychód podatek dochodowy, na podstawie updof, to taki przepis jest całkowicie zbędny. Zgodnie z uchwaloną w 1997r. Konstytucją nawet teoretycznie ustawodawca nie może takich pułapek zastawiać na obywateli.

Opodatkowanie dóbr nabytych spadkiem lub darowizną: istotne zagadnienie

Sprawa opodatkowania odpłatnego zbycia mieszkań nabytych w spadku lub darowiźnie to sprawa ważna dla statystycznie każdego obywatela. Wszyscy jesteśmy śmiertelni i albo umierając zostawimy w spadku mieszkanie albo umrze nam ktoś bliski on zostawi nam w spadku mieszkanie. Takie mieszkanie nie każdemu może być potrzebne i może chcieć lub musieć je sprzedać bądź zamienić na jakieś inne dobro. Kwestia opodatkowania podatkiem dochodowym sprzedaży, zamiany i innych form odpłatnego zbycia tak nabytego majątku musi być jasna i spełniać kryteria państwa prawa. Państwa, które chroni majątek obywateli, a nie nakłada podatki będące - mniej lub bardziej ukrytą - formą konfiskaty mienia.

Gdy do odpłatnego zbycia tak nabytego mieszkania dochodzi w formie zniesienia współwłasności, spłaty spadku to fiskus nie nakłada podatku dochodowego ze słusznym uzasadnieniem, że wskutek takiej transakcji nie doszło do uzyskania przysporzenia w majątku spadkobiercy/obdarowanego. Takie transakcje traktowane są jako zamiana aktywów nie przekładającą się na sytuację podatkowo prawną (np. wyrok II FSK 1432/16). Oczywiście ewentualna nadwyżka uzyskanej z odpłatnego zbycia ceny ponad wartość zadeklarowaną w spadku/darowiźnie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Czytaj więcej

Podatki

Fiskus radzi, jak nie płacić podatku od spadków i darowizn

Rodzinnym majątkiem nie trzeba dzielić się ze skarbówką. Musimy jednak pamiętać o formalnościach. Mieszkanie po babci, pieniądze od ojca, samochód od brata – czy spadki i darowizny w najbliższej rodzinie trzeba opodatkować?

Podatek ukrytą konfiskatą? Sądy administracyjne nakładają go podwójnie

Jednak jeśli do odpłatnego zbycia mieszkania nabytego w spadku/darowiźnie dochodzi w formie sprzedaży, a takich transakcji jest najwięcej, to organy podatkowe, za przyzwoleniem sądów administracyjnych, nakładają podatek dochodowy od w zasadzie całej ceny sprzedawanego mieszkania. Już tylko na zdrowy rozsądek taki podatek to ukryta, niedopuszczalna konfiskata mienia. Bowiem wskutek nabycia mieszkania w spadku/darowiźnie doszło do przysporzenie w majątku/przychodu obywatela o określonej wartości i wartość tego przysporzenia/przychodu wyrażona w pieniądzu została opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn. Dlatego ewentualne nakładanie podatku dochodowego przy sprzedaży mieszkania od przysporzenia/przychodu, które zostało opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn jest ponownym opodatkowaniem przychodu, który już wcześniej państwo opodatkowało.

Fundacja Praw Podatnika od lat stara się przekonać sądy administracyjne, że taki podatek byłby niezgodny z Konstytucją RP i że takiego podatku w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych nie ma.

Powodem zaś nakładania tego podatku jest szkolny błąd, który został popełniony wiele lat temu i jest stale powielany przez fiskusa i sądy administracyjne przy interpretacji kluczowego przepisu. W obowiązującej od 1991 roku ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych jest przepis (wówczas był to art. 2 ust. 1 pkt 2, a obecnie tej samej treści przepis jest w art. 2 ust. 1 pkt 3) wyłączający z opodatkowania tym podatkiem przychody opodatkowane na podstawie ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nie dokonywano jego wykładni z uwzględnieniem art. 19 ust. 1 updof, bo nie było wówczas takiej potrzeby.

Błędnie wtedy przyjęto, że jedynym celem tego przepisu jest zagwarantowanie obywatelom, że ten przyrost majątku, który został opodatkowany podatkiem od spadków i darowizn nie będzie ponownie opodatkowany podatkiem dochodowym. Ten szkolny błąd do dziś nie został przez sądy zauważony i skorygowany.

To, że nie zastanawiano się głębiej nad znaczeniem tego przepisu do 2006r. usprawiedliwione jest tym, że do tego czasu sprzedaż mieszkania nabytego w spadku lub darowiźnie była opodatkowana, na podstawie updof podatkiem ryczałtowym(!), a nie na zasadach ogólnych (czyli nie opodatkowano rzeczywistego dochodu). A sprzedaż mieszkania nabytego w spadku/darowiźnie była zwolniona całkowicie z tego ryczałtowego podatku.

W tamtym stanie prawnym taka interpretacja zdawała się być wystarczająca, bo zbycie majątku opodatkowane go podatkiem od spadków i darowizn było całkowicie zwolnione z podatku dochodowego na podstawie konkretnego przepisu. Tyle, że ten przepis nie odnosił się do opodatkowania dochodu, ale do zwolnienia z podatku ryczałtowego.

Zmiany w podatku dochodowym

Od 2007 roku całkowicie zmieniono zasady opodatkowania podatkiem dochodowym odpłatnego zbycia mieszkań. Zniesiono podatek ryczałtowy, a w jego miejsce wprowadzono normalny podatek dochodowy, czyli płacony od uzyskanego dochodu, czyli rzeczywistego przyrostu majątku obywatela. Konsekwencją było uchylenie przepisu o zwolnieniu z podatku ryczałtowego od ceny sprzedaży mieszkań nabytych w spadku i darowiźnie.

Kwestia opodatkowania sprzedaży mieszkań była jasna i nie budziła wątpliwości, jeśli dochodziło do sprzedaży mieszkania, które wcześniej obywatel kupił. Wówczas podatek dochodowy płacony był od ceny sprzedaży pomniejszonej o koszt nabycia, czyli zapłaconą cenę przy kupnie tego mieszkania

Wobec gruntownej zmiany zasad opodatkowania odpłatnego zbycia mieszkań z ryczałtowego na opodatkowanie rzeczywistego dochodu/przychodu konieczne było dokonanie weryfikacji podejścia do wykładni art. 2 ust. 1 pkt 3 updof w związku z art. 19 ust. 1 tej ustawy, który definiuje co to jest przychód ze sprzedaży mieszkania.

Zawężająca wykładnia tego przepisu powodowała, że dochodzi do opodatkowania w zasadzie całej ceny uzyskanej ze sprzedaży mieszkań nabytych w spadku i darowiźnie. To grabież majątku obywateli na masową skalę. Wartość przychodu nabytego w spadku/darowiźnie (uzyskany w ten sposób dochód) jak podano powyżej został wcześniej opodatkowany na podstawie ustawy o podatku od spadków i darowizn i ten przychód nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, gdy dochodzi do sprzedaży mieszkania.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn to ustawa opodatkowująca specyficzny dochód, jakim jest uzyskiwany przez podatników przychód bez ponoszenia kosztów. Natomiast ustawa o podatku dochodowym opodatkowuje te dochody, które wynikają z przychodów związanych z poniesionymi kosztami.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Darowizny od rodziny zwolnione z podatku

Wsparciem od najbliższych nie trzeba się dzielić z fiskusem. Musimy jednak pamiętać o formalnościach.

Sprzedaż mieszkania nabytego bez kosztowo: nie powinno być dodatkowego podatku

W sytuacji gdy dochodziło do sprzedaży mieszkania, którego obywatel nie kupił, bo nabył bez kosztowo (w spadku lub darowiźnie) to organy podatkowe twierdzą, że skoro nie ma kosztu nabycia to opodatkowaniu podlega cała cena sprzedaży pomniejszona jedynie o zapłacony podatek od spadków i darowizn. Taki podatek akceptowały sądy administracyjne powołując się na wykładnię art. 2 ust. 1 pkt 3 updof, że daje ten przepis jedynie gwarancję, że przychód opodatkowany na podstawie upsd nie będzie po raz drugi opodatkowany na podstawie updof.

Ograniczanie się do takiego znaczenia tego przepisu możliwe było przed uchwaleniem obecnie obowiązującej Konstytucji. Wtedy bowiem państwo mogło uchwalać w zasadzie takie podatki jakie tylko zechciało. Mogło wówczas nabyte w spadku lub darowiźnie mieszkanie opodatkować najpierw podatkiem od spadków i darowizn a następnie podatkiem dochodowym. Jak widać w updof z 1991r. łaskawie zrezygnowało z takiej możliwości.

Jednak od czasu obowiązywania Konstytucji z 1997r. takie „zabezpieczenie” jest obywatelom niepotrzebne, ponieważ państwo, w sferze podatków, nie może już wszystkiego. W szczególności nie może opodatkować wartości nabytego spadku/darowizny podatkiem dochodowym, gdy wcześniej opodatkowało ten dochód/przysporzenie/ przychód podatkiem od spadków i darowizn.

Dlatego art. 2 ust, 1 pkt 3 updof to gwarancja, że przychód opodatkowany podatkiem od spadków i darowizn nie będzie nigdy podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym, a w tym przy jego zbyciu. Oczywiście jedynie do wartości opodatkowanej podatkiem od spadków i darowizn. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega zaś na zasadach ogólnych (zgodnie z art. 19 i 22 updof) nadwyżka ceny sprzedaży majątku nabytego w spadku/darowiźnie ponad wartość opodatkowaną na podstawie upsd.

Przychodem zgodnie z art. 19 ust. 1 updof ze źródła przychodu z odpłatnego zbycia mieszkania nabytego w spadku/darowiźnie (o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 updof) jest uzyskana cena pomniejszona o przychód jakim jest wartość mieszkania nabytego i opodatkowanego na podstawie upsd, co wynika właśnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 updof. Jedynie przy takiej wykładni przepisów updof są one zgodne z wymogami Konstytucji i realizują cele ustawodawcy.

Wątpliwości konstytucyjne

Przyjęcie innej wykładni art. 19 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 3 updof powoduje, że mamy do czynienia z oczywistymi wątpliwościami co do zgodności z Konstytucją takiego opodatkowania.