Skąd się wzięła biało-czerwona szachownica lotnicza? Zawdzięczamy ją przypadkowi

Choć może wydawać się to nieprawdopodobne, za pomysłem biało-czerwonej szachownicy lotniczej stoi jeden człowiek: pilot austro-węgierskich i polskich sił powietrznych, Stefan Stanisław Stec. Znak polskiego lotnictwa zawdzięczamy szczęśliwemu przypadkowi.

Publikacja: 05.05.2024 06:25

Polskie samoloty wojskowe oznaczane są biało-czerwoną szachownicą

Polskie samoloty wojskowe oznaczane są biało-czerwoną szachownicą

Foto: kpr. Sławomir Kozioł, 18 DZ, MON

Polska, biało-czerwona szachownica stała się oficjalnym znakiem polskiego lotnictwa wojskowego 1 grudnia 1918 roku, na podstawie rozkazu nr 38 Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

7 grudnia 1918 w Dzienniku Rozporządzeń Ministra Spraw Wojskowych nr 9 ukazało się z kolei Rozporządzenie Szefa Sztabu Generalnego w którego treści można było przeczytać, że: „Samoloty Wojsk Polskich będą w przyszłości zaopatrzone w miejscach dotychczas obowiązujących znakiem kwadratowym szerokości 60 cm, dzielącym się na cztery równe pola. Lewe górne i prawe dolne pole będzie barwy karmazynowej, lewe dolne i prawe górne pole barwy białej”.

Polska szachownica lotnicza przywędrowała ze Lwowa

Skąd jednak wziął się taki a nie inny znak polskiego lotnictwa? W zasadzie pojawił się przypadkiem. Otóż 15 listopada 1918 roku, z meldunkiem z oblężonego Lwowa do Warszawy przyleciał pilot Stefan Stanisław Stec. Ten pilot, jeszcze w czasach swojej służby w siłach austro-węgierskich, posługiwał się na swoim samolocie jako znakiem osobistym (taki znak miała większość pilotów myśliwskich pierwszej wojny światowej) biało-czerwoną szachownicą (bez dzisiejszej obwódki).

Po przylocie pilota do Warszawy znak ten miał spodobać się ówczesnemu dowódcy lotnictwa, ppłk. Hipolitowi Łossowskiemu. Oficer uznał, że znak pilota Steca spełnia wszystkie kryteria niezbędne do tego, aby stać się znakiem przynależności państwowej dla statków powietrznych.

Warto wiedzieć, że w tym czasie w polskich siłach powietrznych funkcjonowały aż trzy różne oznaczenia: znak warszawski – tarcza podzielona ukośnie na pole białe i czerwone; znak lwowski – prostokąt podzielony połowicznie barwami białą i czerwoną; oraz znak krakowski – biały kwadrat z wpisaną w niego literą „Z” w kolorze czerwonym. To bogactwo oznaczeń skończyło się wraz z wprowadzeniem biało-czerwonej szachownicy lotniczej.

Czytaj więcej

Marek Kutarba: Dlaczego nie ma zgody USA na biało-czerwoną szachownicę na F-35?

Ponad 100 lat ewolucji polskiej szachownicy lotniczej

W późniejszych latach polska szachownica lotnicza podlegała pewnym zmianom. I tak w 1921 roku wprowadzono obwódki w odmiennych kolorach od koloru pól szachownicy. W tym kształcie szachownica na samolotach funkcjonowała aż do 1993 roku, kiedy to, dostosowując ją do zasad heraldycznych, zmieniono kolejność pól na szachownicy (w praktyce było to równoważne odwróceniu jej o 90 stopni).

Pomysłodawca polskiej szachownicy lotniczej, Stefan Stanisław Stec, 11 maja 1921 roku zginął w katastrofie lotniczej na lotnisku mokotowskim w Warszawie, mając zaledwie 32 lata.

Od tej pory znakiem wojskowych statków powietrznych jest biało-czerwona szachownica lotnicza o barwach Rzeczypospolitej Polskiej, podzielona na cztery równe pola ze skrajami o naprzemiennych barwach. Stosunek szerokości skraju do długości krawędzi pola szachownicy lotniczej wynosi 1:5.

Obecnie, w związku z zakupem samolotów F-35, szachownicę czeka kolejna zmiana, polegająca na wprowadzeniu jej wariantu o obniżonej widzialności (tzw. low visibility), składającego się z odcieni szarości wprowadzonych w miejsce barw białej i czerwonej.

Kim był pilot, który wymyślił polską szachownicę lotniczą

Sam pomysłodawca polskiej szachownicy lotniczej, Stefan Stanisław Stec, urodził się 25 listopada 1889 roku we Lwowie. Tam zdobył tytuł inżyniera na Politechnice Lwowskiej. W czasie pierwszej wojny światowej został wcielony do armii austro-węgierskiej, początkowo służąc w wojskach lądowych. W 1915 roku przeszedł do lotnictwa, zaczynając od ukończenia szkoły obserwatorów lotniczych. Jako obserwator na samolotach rozpoznawczych służył do lutego 1918 roku, kiedy to rozpoczął kursy pilotażu, w tym myśliwskiego, po których został pilotem myśliwca Albatros D.III. W tym okresie zestrzelił trzy samoloty i dwa balony.

Po powstaniu polskich sił zbrojnych latał bojowo w polskim lotnictwie w składzie 6 Eskadry Lwowskiej III Grupy Lotniczej. Służba lotnicza Steca trwała do połowy października 1919 roku. W polskich barwach, w okresie wojny polsko-bolszewickiej pilot zaliczył kolejne dwa zwycięstwa powietrzne.

Po zakończeniu służby i studiach we Francji, objął stanowisko kierownika wydziału fabrykacyjnego w Departamencie III Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Niestety, 11 maja 1921 roku zginął w katastrofie lotniczej na lotnisku mokotowskim w Warszawie, mając zaledwie 32 lata.

Polska, biało-czerwona szachownica stała się oficjalnym znakiem polskiego lotnictwa wojskowego 1 grudnia 1918 roku, na podstawie rozkazu nr 38 Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

7 grudnia 1918 w Dzienniku Rozporządzeń Ministra Spraw Wojskowych nr 9 ukazało się z kolei Rozporządzenie Szefa Sztabu Generalnego w którego treści można było przeczytać, że: „Samoloty Wojsk Polskich będą w przyszłości zaopatrzone w miejscach dotychczas obowiązujących znakiem kwadratowym szerokości 60 cm, dzielącym się na cztery równe pola. Lewe górne i prawe dolne pole będzie barwy karmazynowej, lewe dolne i prawe górne pole barwy białej”.

Pozostało 86% artykułu
1 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Historia Polski
Polska na światowej liście UNESCO. Podwójny cud w życiu Krzysztofa Pawłowskiego
Historia Polski
Zmarła "Niuśka", ostatnia "dziewczyna z Parasola", weteranka Powstania Warszawskiego
Historia Polski
Nie żyje Zofia Czekalska "Sosenka", bohaterka Powstania Warszawskiego
Historia Polski
Zygmunt II August – ostatni z Jagiellonów
Historia Polski
Przy stoliku w Czytelniku