Wykonaliśmy rozkaz czyli inwazja na Czechosłowację

Według najnowszych danych podczas okupacji Czechosłowacji przez wojska Układu Warszawskiego zginęło co najmniej 122 Czechów i Słowaków, połowa z nich stała się ofiarami wypadków drogowych z udziałem sprzętu wojskowego, pozostali zginęli od kul żołnierzy armii okupacyjnych.

Od 21 sierpnia do 20 września 1968 Armia Radziecka straciła co najmniej 12 zabitych, z kolei Polska armia 10 - głównie w wyniku nieostrożnego obchodzenia się z bronią, lub w wypadkach drogowych.

W rocznicę inwazji państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację odbędzie się premiera książki Josefa Pazderki „Inwazja na Czechosłowację 1968. Perspektywa rosyjska". Książka pokazuje inwazję z kilku perspektyw. Przede wszystkim rosyjskiej, ale są też opinie współczesnych rosyjskich i czeskich historyków i dziennikarzy.

"21 sierpnia 1968 roku brutalnie podeptano nadzieje związane z Praską Wiosną, unikatową próbą demokratyzacji systemu komunistycznego  i budowy „socjalizmu z ludzką twarzą". Publikacja zawiera zdjęcia wykonane podczas inwazji przez znanego czeskiego fotografa Josefa Koudelkę oraz obywateli Czechosłowacji, żołnierzy wojsk okupacyjnych, a nawet przygodnego amerykańskiego turystę" - opisują historycy IPN.

"Dostaliśmy rozkaz i wykonaliśmy go... Wie Pan, co to znaczy dostać rozkaz? Należalo go wykonać, to wszystko. Nie mieliśmy czasu zastanawiać się, czy to dobrze, czy źle. Rozkaz to rozkaz, a my byliśmy żołnierzami" – wspomina sowiecki generał Paweł Kosienko, dowódca 35. Dywizji Zmotoryzowanej, który uczestniczył w inwazji. "Uważałem, że Czechosłowacja jest krajem przyjaznym, bratnim, komunistycznym i nie zamierzamy jej okupować ani niszczyć. Mieliśmy jej tylko pomóc. Sądziłem, że tak trzeba i podjęto właściwą decyzję" - dodaje.

O kulisach przygotowani do tej operacji opowiada Eduard Worobjow, dzisiaj generał, a w sierpniu 1968 roku kapitana z 242 pułku zmotoryzowanego, który wszedł do CSRS z NRD. "Oficerowie mieli do dyspozycji olbrzymi, długi na niemal 200 metrów model Czechosłowacji z wyznaczonymi trasami. Zaznaczono na nim wszystkie miejscowości, mosty, ich nośność i wysokość, a także wszystkie rzeczki i możliwości objazdu. Ćwiczyliśmy na nim całymi dniami, dlatego później właściwie nie potrzebowaliśmy map topograficznych, ponieważ całą trasę znaliśmy niemal na pamięć".

– Kampania przeciwko praskiej wiośnie  była sterowana z moskiewskich redakcji, a jej niezbędnym trybikiem stali się korespondenci mediów radzieckich w Pradze – wspomina czeski dziennikarz.

"Zewsząd dobiegał  ten propagandowy klangor : „cały naród jest za udzieleniem bratniej pomocy". Wiedzieliśmy, że przynajmniej niektórzy z nas są przeciw i musimy dać temu wyraz. Gdyby nawet chodziło o jednego człowieka , to już nie byłby cały naród. Chcieliśmy mieć czyste sumienie" – opowiadała z kolei nieżyjąca już Natalia Gorbaniewska, która 25 sierpnia na Placu Czerwonym protestowała z grupką dysydentów, trzymając transparent z hasłem „Za Waszą wolność i naszą

Tamte dni wspomina też Władimir Łukin, rosyjski historyk, dzisiaj rzecznik praw człowieka, a w czasie inwazji dziennikarz komunistycznego miesięcznika : " W tym czasie nie było żadnych ekscesów czy polowań na Rosjan. (...) Oczywiście było mi wstyd z powodu inwazji, trudno było się z nią pogodzić. (...)". Jak opisuje Łukin sami żołnierze byli skołowani. Niektórzy mówili : "My tylko wykonujemy rozkazy". Inni znowu, że nic z tego nie rozumieją. Rzucało się w oczy, że nie mają pojęcia, po co w ogóle ich tu wysłano".

Zdaniem Łukina praska wiosna była przełomem dla systemu sowieckiego. " Postawiliśmy na systemie radzieckim krzyżyk. Część ludzi w duchu podjęła decyzję, że od tej chwili nie chcieli mieć z nim nic wspólnego. Rok 1968 nas zmienił. Wszystkie próby reform utknęły w miejscu. Jednakże dwadzieścia lat później nastąpił wybuch - w epoce Michaiła Gorbaczowa".

Operacja "Dunaj", bo taki kryptonim nadano interwencji państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację, rozpoczęła się 20 sierpnia 1968 roku o godzinie 23. Uważana była ona za największą operację wojskową w Europie po drugiej wojnie światowej. Siły zbrojne państw Układu Warszawskiego dokonały inwazji na Czechosłowację w celu zatrzymania politycznych reform "Praskiej wiosny" kierowanej przez Aleksandra Dubceka. W operacji wzięli udział żołnierze Związku Sowieckiego, Bułgarii, NRD, Węgier i Polski.