Gmina i jej jednostki budżetowe są jednym podatnikiem VAT - komentarz po wyroku TSUE

Podmioty prawa publicznego, takie jak gminne jednostki budżetowe, ze względu na to, że nie prowadzą samodzielnej działalności gospodarczej, nie mogą być uznane za podatników podatku od towarów i usług.

Publikacja: 12.10.2015 06:00

Gmina i jej jednostki budżetowe są jednym podatnikiem VAT - komentarz po wyroku TSUE

Foto: Fotorzepa, Radek Pasterski RP Radek Pasterski

Tak wynika z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z 29 września 2015 r. w sprawie gmina Wrocław przeciwko ministrowi finansów (C-276/14).

Stan faktyczny

Gmina Wrocław zwróciła się z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego w zakresie statusu gminnych jednostek budżetowych, które były dotychczas traktowane jako odrębni podatnicy VAT. Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez gminę tylko ona może być podatnikiem VAT ze względu na niespełnienie przez jednostki budżetowe przesłanki prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej. Gmina próbowała potwierdzić możliwość wyboru przez gminy, czy chcą odrębnie rejestrować dla celów VAT swoje jednostki czy nie.

Minister finansów uznał stanowisko gminy za nieprawidłowe. Jego zdaniem gminne jednostki powinny być uznane za samodzielnych podatników VAT, a gminy nie mają żadnej swobody wyboru w tym zakresie.

W trakcie sporu sprawa została skierowana do rozstrzygnięcia przez poszerzony skład NSA. W uchwale z 24 czerwca 2013 r. skład siedmiu sędziów uznał, że jednostki budżetowe nie prowadzą samodzielnej działalności gospodarczej i tym samym nie spełniają przesłanki bycia podatnikiem zgodnie z przepisami ustawy o VAT oraz dyrektywy VAT.

Niezależnie od rozstrzygnięcia podjętego w uchwale zwykły skład NSA powziął wątpliwość, czy przesłanka ta powinna być spełniona dla uznania danego podmiotu za podatnika także w przypadku organów władzy publicznej. W konsekwencji, rozpoznając sprawę gminy Wrocław, NSA postanowił skierować do TS UE pytanie prejudycjalne, które skutkowało wydaniem omawianego orzeczenia.

Rozstrzygnięcie

W orzeczeniu z 29 września br. Trybunał jednoznacznie rozstrzygnął, że art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT powinien być interpretowany w ten sposób, że podmioty prawa publicznego, takie jak gminne jednostki budżetowe będące przedmiotem postępowania głównego, nie mogą być uznane za podatników VAT. Chodzi przykładowo o takie jednostki, jak przedszkola, szkoły czy gminne ośrodki pomocy społecznej.

Uzasadniając swoje stanowisko, TS UE wskazał, że aby podmiot prawa publicznego mógł zostać uznany za podatnika w rozumieniu dyrektywy VAT, powinien samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą. W tym zakresie wskazał, że do podmiotów prawa publicznego i do osób prywatnych mają zastosowanie takie same kryteria oceny przesłanki samodzielności wykonywania działalności gospodarczej.

W dalszej kolejności Trybunał wskazał, że jednostki budżetowe będące przedmiotem postępowania głównego wykonują działalność gospodarczą powierzoną im w imieniu i na rachunek gminy oraz że nie odpowiadają za szkody spowodowane tą działalnością, ponieważ odpowiedzialność tę ponosi wyłącznie gmina. Trybunał zgodził się ze stanowiskiem gminy, że jednostki te nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z rzeczoną działalnością, ponieważ nie dysponują własnym majątkiem, nie osiągają własnych dochodów i nie ponoszą kosztów dotyczących takiej działalności. Uzyskane przez nie dochody są wpłacane do budżetu gminy, a wydatki – pokrywane bezpośrednio z tego budżetu. W konsekwencji Trybunał – powołując się na uchwałę NSA – uznał, że gminę taką jak Wrocław i jej jednostki budżetowe w sytuacji, jaka została przedstawiona w postępowaniu głównym, należy uznać za jednego i tego samego podatnika w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT.

Ponadto, pomimo wniosku rządu polskiego jako dodatkowego uczestnika postępowania o odroczenie w czasie skutków wyroku, jeśli ten podtrzymałby stanowisko gminy, Trybunał uznał, że wniosek nie był umotywowany w sposób dowodzący możliwości wystąpienia poważnych trudności po zapadnięciu wyroku. W szczególności polski rząd nie przedstawił żadnych, nawet przybliżonych, danych ekonomicznych, które obrazowałyby finansowe konsekwencje tego wyroku.

Samorządy czeka wyzwanie, które może się im opłacić

Artur Błędowski , menedżer w dziale doradztwa podatkowego EY

Wyrok Trybunału dotyczy gminy, Niemal 5-letni spór z ministrem finansów został ostatecznie zakończony na korzyść Gminy Wrocław. Takiego rozstrzygnięcia można było się spodziewać, biorąc pod uwagę zarówno zapadłą wcześniej uchwałę rozszerzonego składu NSA, jak i odrębne, analogiczne postępowanie w sprawie innej gminy, które zakończyło się prawomocnym rozstrzygnięciem NSA jeszcze w grudniu 2013 r. Tym niemniej wiele postępowań sądowych zostało zawieszonych w ciągu ostatnich dwóch lat, gdyż składy sędziowskie czekały na rozstrzygnięcie Trybunału. Postępowania te zostaną wznowione i powinny zostać rozstrzygnięte w myśl wyroku. Z kolei wszelkie sprawy interpretacyjne oraz wymiarowe prowadzone przez administrację podatkową powinny być odpowiednio rozpatrywane.

Biorąc pod uwagę, że przepisy były powszechnie błędnie interpretowane, a sprawa dotyczy wszystkich gmin w Polsce, które utworzyły jednostki budżetowe, wyrok pociąga za sobą konieczność wdrożenia przez Ministerstwo Finansów rozwiązania systemowego, zarówno na przyszłość, jak i na przeszłość. Na dzień dzisiejszy ministerstwo w swoim komunikacie przewiduje tzw. centralizację począwszy od połowy przyszłego roku. Rozpoczęcie nowych rozliczeń w połowie roku spowoduje poważne wątpliwości tak merytoryczne w zakresie rozliczeń, jak i praktyczne (np. dotyczące liczenia współczynnika i pre-współczynnika VAT). Biorąc pod uwagę możliwość korekty przeszłych rozliczeń, gminy mogą na centralizacji rozliczeń znacząco skorzystać finansowo, jeśli dotychczas nie mogły odliczyć podatku naliczonego od kosztownych inwestycji z uwagi na zdecentralizowaną rejestrację podatkową.

W tym miejscu pojawia się jednak bardzo istotny problem, jakim są otrzymywane dotacje z UE w sytuacji, gdy w ich ramach VAT był kosztem kwalifikowanym z uwagi na, zgodne z powszechną praktyką, traktowanie go jako nieodliczalnego. W poszczególnych gminach może się bowiem pojawić konieczność innego ujmowania VAT dla potrzeb uzyskania dofinansowania.

Gminy powinny jednak liczyć na możliwość odzyskania z urzędu skarbowego zapłaconego podatku od inwestycji wraz z odsetkami za zwłokę, nawet jeśli inwestycje te są wykorzystywane przez jednostki budżetowe. Będą także mogły w przyszłości rozliczać swoje podatki na takich samych zasadach, jak teraz robią to wielooddziałowe spółki. Mogą także liczyć na ochronę wynikającą z pewności prawa oraz wydawanych interpretacji i decyzji, pomimo że na ten moment Ministerstwo Finansów zniechęca samorządy do rozwiązania tego problemu.

Przed samorządami, które przymierzają się do centralizacji, a nawet rozpoczęły już ten proces, stoi więc ogromne wyzwanie organizacyjne, które w określonych przypadkach może się im jednak opłacić.

Tak wynika z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z 29 września 2015 r. w sprawie gmina Wrocław przeciwko ministrowi finansów (C-276/14).

Stan faktyczny

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe